Współczesna służba zdrowia oraz nauczanie medycyny nie mogłyby rozwijać się na tak wysokim poziomie, gdyby nie użycie narzędzi, które pozwalają na zobrazowanie i realne pojęcie skomplikowanej struktury ludzkiego ciała. Jednym z takich narzędzi są modele anatomiczne, które stanowią ważny składnik infrastruktury pracowni dydaktycznych, laboratoriów anatomii, instytucji zdrowotnych, a także centrów edukacyjnych dla przyszłych lekarzy, fizjoterapeutów, personelu pielęgniarskiego czy ratowników medycznych. Szczególne miejsce wśród nich zajmują modele anatomiczne układu pokarmowego, które odgrywają kluczową rolę w nauce układu narządów i procesów trawiennych. Układ pokarmowy człowieka jest skomplikowaną strukturą, który nie tylko pozwala na trawienie pokarmu i wchłanianie substancji odżywczych, ale także bierze udział w wielu funkcjach obronnych, przemianach metabolicznych i hormonalnych. Składa się z wielu fragmentów i struktur, których miejsce w organizmie, anatomia oraz funkcje muszą być dobrze zrozumiane przez osoby związane z służbą zdrowia. Modele anatomiczne są w tym przypadku konieczne – pozwalają na realistyczne ukazanie zarówno zewnętrznych struktur, jak i wnętrza narządów układu pokarmowego, co znacząco usprawnia przyswajanie wiedzy. Implementacja modeli anatomicznych w nauczaniu medycyny ma długą historię. Już w czasach epoki humanizmu próbowano tworzyć pierwsze modele przedstawiające ludzką anatomię, jednak dopiero postęp techniczny w XIX i XX wieku pozwolił na tworzenie realistycznych i operacyjnych replik narządów i całych układów. Współczesne modele anatomiczne układu pokarmowego wykonuje się z profesjonalnych komponentów, takich jak silikon, materiał elastyczny, PVC czy inne plastiki, które pozwalają na szczegółowe przedstawienie struktur z dużą dokładnością. Dzięki temu użytkownik ma możliwość poznania topografii narządów w sposób niemal identyczny, jak w czasie zabiegów sekcyjnych, ale bez trudności oraz niedogodności związanych z dostępem do materiału biologicznego. Wśród modeli anatomicznych układu pokarmowego można wyróżnić wiele różnych rodzajów. Najbardziej szkoleniowe przedstawiają cały układ trawienny od ust aż po odbyt. Tego rodzaju modele anatomiczne służą do obrazowego ukazania anatomii przestrzennej w przestrzeni brzusznej i ich wzajemnych relacji przestrzennych. Często są one rozbieralne lub interaktywne, co umożliwia zrozumienie nie tylko anatomii powierzchniowej, ale również głębiej położonych części, takich jak tkanka mięśniowa żołądka, struktura błony śluzowej jelita cienkiego czy struktur naczyniowo-nerwowych. Duże rola w kształceniu mają modele anatomiczne indywidualnych struktur układu pokarmowego. Szczególnym popytem cieszą się repliki gastryczne, hepatalne, trzustki, jelita cienkiego i jelita grubego.
Żołądek w modelach jest często segmentowany na kilka części, co zapewnia ukazanie jamy żołądkowej, błony wewnętrznej, końcowego odcinka żołądka oraz topografii z bliskimi układami. Modele anatomiczne hepatalne uwzględniają anatomiczne strefy, system naczyniowy, a także system przewodów żółciowych. W przypadku narządu trzustkowego, modele anatomiczne ukazują zarówno jej zewnętrzny wygląd, jak i wnętrze, z obecnością głównego przewodu trzustki oraz powiązań z jelitem cienkim. jelitowe odcinki są często prezentowane w formie spiralnych modeli, które można rozłożyć, co ułatwia zrozumienie rozciągłości i złożoności układu jelitowego. Oprócz tradycyjnych modeli anatomicznych, coraz większe uznanie mają również cyfrowe odwzorowania, używane w kształceniu multimedialnym. Dzięki zastosowaniu technologii VR i AR, uczniowie oraz specjaliści medyczni mogą „ przenieść się” do wnętrza ciała i obejrzeć układy biologiczne z każdej strony, w dowolnej skali. Takie modele anatomiczne nie tylko podnoszą motywację uczących się, ale również zapewniają interaktywne uczenie się anatomii, co wspomaga lepszemu zapamiętywaniu i poznaniu relacji między strukturami. Wspomniane modele są szczególnie cenne w czasach, gdy edukacja stacjonarna jest niewystarczający. Istotnym elementem, który należy uwypuklić, jest fakt, że modele anatomiczne układu pokarmowego są stale udoskonalane. Firmy projektujące dążą do jak największego odwzorowania rzeczywistości, nie tylko pod względem graficznym, ale także funkcjonalnym. Niektóre modele anatomiczne zawierają moduły umożliwiające odtworzenie aktywności jelitowej, wchłaniania czy ruchów oddechowych, co znacząco podnosi ich wartość edukacyjną. Inne są wykończone w układy pomiarowe i komponenty elektroniczne, które umożliwiają komunikację z systemem lub tabletem, dając warunki pracy w środowisku symulacyjnym. Dodatkowo, modele anatomiczne używa się ich w eksperymentach medycznych, zwłaszcza w mechanice biologicznej i bioinżynierii medycznej. Służą do realizację badań związanych z cyrkulacją płynów, ciśnieniem wewnątrz jelit czy skutecznością działania różnych sprzętów diagnostycznych. Dzięki temu możliwe jest nie tylko dokładna analiza funkcjonowania układu pokarmowego, ale również konstruowanie i sprawdzanie zaawansowanych narzędzi medycznych i leczniczych. Nie można pominąć o funkcji, jakie mają modele anatomiczne w edukacji pacjentów. W wielu placówkach medycznych i ośrodkach zdrowia wykorzystuje się je w działaniach edukacyjnych chorych o ich kondycji. Pacjenci często nie pojmują pojęć specjalistycznych, natomiast wizualizacja danego organu lub całego systemu trawiennego w formie wizualnej, pozwala na lepsze zrozumienie. Modele anatomiczne stają się wtedy mostem porozumienia, wspierającym budowanie zaufania i szersze rozeznanie w planowanego leczenia. Nie można również pomijać o roli, jaką odgrywają modele anatomiczne w nieakademickim szkoleniu, takim jak zajęcia pozalekcyjne, lekcje pokazowe czy ośrodki naukowe. W takich miejscach modele anatomiczne często są tworzone jako bardziej schematyczną i barwną, dostosowaną do możliwości poznawczych spoza branży. Pomagają one wówczas poznanie podstaw ludzkiego ciała i jego działania, co może motywować młodych ludzi do drogi zawodowej w dziedzinie medycyny. Bogactwo rodzajów modeli anatomicznych pod względem skali, precyzji, surowców i zastosowania pozwala na ich szerokie wdrożenie w wielu gałęziach nauki. Od bazowych schematów, przez złożone modele z podświetleniem i częściami zamiennymi, aż po w pełni platformy edukacyjne 3D – spektrum rozwiązań jest naprawdę szeroki. To sprawia, że modele anatomiczne układu pokarmowego są nie tylko praktycznym narzędziem dydaktycznym, ale również kluczowym polem rynku szkolnictwa medycznego.
